Etemenanki Ziggurat (Babel lungdawl?)

December 31, 2021

Hlanlai ah lailung minung te'n inn sang roh sa awng ai, cetan pong phuncang zaai in piak berh awng thu khiah Bible (Gen. 11:1-9) ah Babel tiin ngan in umh ii. Cia heh kin pon in Babel lungdawl tiin rel de ii. Cia Babel inn sang roh khiah a takin umh awng awm?

Babel inn sang ciah kon hmun ber zong fang in mi tam ngai in hlanlai Babylon khuapui umhmun ai lungdawl hmingthang Etemenanki (Sumeria pon in 𒂍𒋼𒀭𒆠 É.TEMEN.AN.KI "temple of the foundation of heaven and earth") khiah i thai ii. Tun kin san ah cia innsang lungdawl khiah Iraq ram ai Baghdad khuapui an hlanglam (south) kilometre 90 dung ah umh ii. Euphrates ruunti pui song ai luthnak ruunti kaak hiang ah umh ii.

Etemenanki umhhmun ram khiah Euphrates le Tigris ruunti pahnih nongdun in luang hmun ram zawl ngai ii ai, cia tipui pahnih khiah tun kin san ah Persian Gulf tiin ko hnak tipui ah lut ii. Hlanlai ah he hmunzawl ram kau roh khiah miphun dangdang fimthiamhnak khangso hmun i awng ii. He hmun ai umh aawng te khiah hming dangdang in lar ai, Christian le Bible siar te in tu Babylon ram in ling tam ii.

Cia Euphrates le Tigris ruunti luang hmun ram zawl pha roh khiah Mesopotamia ram tiin ko de ii.

Zuk: Ram pha Mesopotamia ram zawl
(https://owlcation.com/humanities/Ancient-Mesopotamian)

Hlanlai ah Mesopotamia ram pha ah umh hmasa te khiah a hmasa in Sumer miphun in laar ai, cia miphun te khiah Sumerian tiin ko ii. He ram khiah ai umh awng miphun le ukhnak khiah hetin cang awng ii. 

Zuk: Mesopotamia ram ah umh awnghnak ukhnak
(https://www.pinterest.ca/pin/633881716284955523/)
Zuk: Mesopotamia ram le a hiang ai ram huap in ram ukhnak phuncang ding awngdan
(https://library.ulethbridge.ca/archaeology_near_eastern_egyptian/background)

Mesopotamia ram zawl ai umh te khiah a pathian te hnen ah hibawlhnak hmun innsang sa de ai, ziggurat tiin ko ii. Ziggurat tam ngai umh lakin Etemenanki khiah a tumce in danglam ngai ii. Zaikom ah dinh hnak ti fiang ngai in ling thil hnak umh lo napui khalkhaw, 689 BC dung ah Assyrian in Babylon neh lio hnak in he Etemenanki pui ciah hnawm sio in ruathnak umh ii. Hnuata fangin he ziggurat khiah dinh leh ai, kum rai ngai caan bo ai, siangpahrang Nebuchadnezzar II san tian ah dinh leh awng ii. Nebuchadnezzar II san ah Babylon khuapui song ah Marduk (Esagila) pathian bia hmun/temple pui umh ai, cia temple le Etemenanki khiah kopdun sio in umh ii.

Nebuchadnezzar II san ai lungto ai lai nganhnak lungto ah Etemenanki ziggurat thu nganhnak khiah 1917 kum ah Rober Koldewey in tawk ii.
Zuk: Etemenanki thu lungto ah nganhnak
Mirang in hetin let ii:
"Etemenanki: Zikkurat Babili The house, the foundation of the heaven and earth, Ziggurat in Babylon. Caption Identifying the Great Ziggurat of Babylon, the Tower of Babel, The royal inscription of Nebuchadnezzar continues: Nebuchadnezzar, King of Babylon am I, in order to complete E-Temen-Anki and E-Ur-Me-Imni-Anki I mobilized all countries everywhere, each and every ruler who had been raised to prominence over all the people of the world, loved by Marduk, from the upper sea to the lower sea, the distant nations, the teeming people of the world, Kings of remote mountains and far-flung-islands, the base I filled in to make a high terrace. I built their structures with bitumen and baked brick throughout. I completed it raising its top to the heaven, making it gleam bright as the sun."
(https://www.schoyencollection.com/history-collection-introduction/babylonian-history-collection/tower-babel-stele-ms-2063)

Cia Nebuchaddnezzar II in nganhnak lungto ah Etemenanki khiah lai le van hampui umhmun ziggurat tiin nganhnak umh ai, khawnlung hmang in sahnak, khantian nai in sa hnak, khawnlung in sanhnak, Marduk pathian ca sahnak, van tian saang in sahnak thu te ngan in umh ii.

Tun san ah Etemenanki innpui ciah hnawm sio zo ai, a umhmun heh Google Map/Earth in a hnia ai bangin hmu thil in umh ii.
Zuk: Etemenanki umhmun Google Earth in Dec. 31, 2021 nia ah hmu thil dan
(Google Earth location:32°32'10.8"N 44°25'15.1"E; 32.536328, 44.420866)

Zuk: Etemenanki umhmun Google Earth hmangin vum lam in hetin hmuh thil
(32°32'10.8"N 44°25'15.1"E)

Etemenanki ziggurat khiah a kaulam le a saulam bangran in 295 feet ii thai ai, a sang lam 108 feet i thai in ruathnak umh ii. He ziggurat vum ber ah pathian bia hmun, hi bawl hmun innpui sa ai, cia song ah a khaan (room) tam ngai umh ai, Marduk pathian in a nupui Sarpanitum thawn umhtlanghnak hmun, Nabu pathian le a nupui Tashmetu umhhmun, ti (water) pathian Ea hmun, tleu (light) pathian Nusku hmun, van pathian Anu hmun le Mesopotamia te ai pathian Maduk hlan ai pathian te hotu Enlil hrang tiin a khan tam ngai umh ii. (https://www.livius.org/articles/place/babylon/etemenanki/

Siangpahrang dangdang le ukhnak dangdang san ah Etemenanki ziggurat khiah hnawmcan in tungding leh in vai tam ngai umh awng ii. He ziggurat thu khiah 331 BC san ah Macedonia hotu Alexander the Great in he ram a lang fangin he inn sang khiah sa ben lo in hlum in umh cia hnak tawk ai, a ralkap te in siatbal sio tuh lawlaw in thu suah awng ai, tung ding sal thil tuh lo in hnawm ruai sio tiin tluanthu ah nganhnak umh ii.

Alexander hnua ah Macedonia ram hotu Seleucid in thu suah in Antiochus I hnenah Etemenanki khiah tung sal tuhin ruai awng ii. He ziggurat tungding leh tuhin a hnawmhnak thil te lakah vak in a hmun siik teng fangin Antiochus I khiah sawn in tuahmawh dun awng ai, a thinraw in a hoihnak voi te thawn hnawmcan sawn tuhin thu suah awng in tluanthu ah nganhnak umh ii. He hnua Etemenanki khiah tungding leh hnak thu ling pha umh nawn lo ii. (https://www.livius.org/sources/content/mesopotamian-chronicles-content/bchp-6-ruin-of-esagila-chronicle/

Etemenanki heh tunah a inn khiah hmu pha in umh nawn lo napui a umhmun tuntian hmu thil in umh ii.
Zuk: Cunglam in sik fangin Etemenanki ziggurat umh hmun
(wikimedia.org)

Zuk: Ekemenanki hnawm sio hnua laipua ai a ummhmun
(https://www.livius.org/pictures/iraq/babylon/babylon-etemenanki/etemenanki-ruin/)

Tun hnua lam ah Etemenanki ziggurat khiah amah te san lai ai bangin computer hmangin zuk mawi ngai in bawnhnak sik pha a hnia ai bangin umh ii.

(https://www.akg-images.co.uk/archive/-2UMEBMIHR40F.html)

(https://www.alamy.com/view-of-babylon-in-550-bce-ideal-reconstruction-of-the-great-city-of-babylon-seen-from-the-euphrates-river-looking-at-the-temple-complex-of-marduk-with-the-etemenanki-identified-in-the-bible-as-the-tower-of-babel-as-the-main-element-image237725483.html)
(https://www.kadingirra.com/babylon.html)

(https://i.redd.it/3a64u0ckk8l11.jpg)





(https://www.kadingirra.com/etemenanki.html)

(https://www.kadingirra.com/babylon.html)

(https://www.kadingirra.com/babylon.html)

(https://www.kadingirra.com/babylon.html)

(https://www.kadingirra.com/babylon.html)

(https://www.kadingirra.com/babylon.html)

Babel lungdawl hmang in kontin pong phuncang suak?

Bible ai nganhnak ah Pathian in lungkhim lo hnak in pong danglam sah sio in umh ii.

Engineer pa pakhat Jake Brodsky (https://scadamag.infracritical.com/index.php/2019/09/15/lessons-from-the-tower-of-babel/) in tumce ngai in a hmudan a nganhnak sik fangin zir pha umh ii.

Brodsky in reldan ah Babel inn sa fangin mi phuncang roih bial in committee din in sahnak ii. Inn sahnak tuhin a hmanghnak thilri (khawnlung le kataya/bitumen) khiah he tia pui sa tuh hnak ca pha lo, kho lo roh tihnak cia te in lingthiam lo ti a lin ii. Mithiam te in sa hnak i lo ai, remcang bangin a hnia lam in vum lam ah sa zianzo hnak ti a lin ii. Engineer lam mithiam te in phan takin ruat cia liang in sa hnak i lo hnak in inn khiah saang tete lekhaw rit amam in a hnia lam ai lungkhawn te khiah kek zianzo tuh ti a lin ii. Committee in dinhnak i maanin naper tuhdan le inn sa tuh dan ciah thu fumfe umh lo in thlengh thai vutvo ii. Lungkhawm tam roh ca lailung co kuul tuh, taai hnak tuhin thing tam ngai vawng kuul tuh ai, roh sia in ram hnawm tuh, kataya bawnhnak tuh lungto laihnia ai co kul tuh ai maisa in nem ruai kul tuh ii. Mi tam ngai he inn pui sa hnak tuhin mah thaih in bual tlang ngial tuh ti a lin ii. Minung tam ngai in phuncang in he inn sa hnak ah tel tlanghnak ah, milian le mi farah, phunsang le phun niam phuncang in khandun lianglo in cang tuan zianzo in fumfe hnak umh lo hnak in, pondun thil nawn lo in hnuata ber ah tu remdun lo hnak le inn sa ben lo in piak sio awng in ruathnak umh ii.

Etemenanki khiah Bible ai Babel inn sang i thai ai, Pathian in minung te tumtekhnak lungkhim lo hnak in sa ben thil lo in umh awng ai, mi ten sa leh napui hnuata fangin, kin san tian in hnawm sio in umh ai, a hmun le ram ian sik pha in umh ii.

No comments:

Powered by Blogger.